SANAYİ
- Organik veya inorganik maddelerin fiziksel ve kimyasal yollarla yeni ürün haline dönüştürülmesine sanayi denir.
- Sanayi, ülkeler için gelişmede en önemli ekonomik faaliyettir.
- Sanayi devrimi İngiltere’nin Manchester kentinde buhar makinesinin dokuma sanayisinde kullanılması ile başlamıştır.
- Sonra taşkömürü, elektrik, petrol ve doğalgazın kullanılmaya başlamasıyla sanayinin gelişimi hız kazanmıştır.
Sanayinin Gelişimi
Ev imalatı
- Yaralı hammaddelerin el işçiliği ile evde işlenmesi ve yine bunların ağırlıklı olarak evde tüketilmesidir.
- Çok az bir kısmı yerel pazarlarda satışa sunulur.
- Ev imalatında ulaşım ve sermayenin etkisi yoktur.
- 200-300 yıl öncesine kadar birçok toplumda bu sanayi tipi varken günümüzde gelişmemiş toplumlarda varlığını sürdürmektedir.
Atölye imalatı
- Ev imalatının gelişmesi ile ortaya çıkmıştır.
- Bazen ev tipi imalatı ile ayrılması zordur.
- Atölye tipi imalatta ayrı bir bina veya yerde usta ve işçiler birlikte çalışır.
- Hem hammaddeyi başka alanlardan sağlar hem de mamul maddeyi başka alanlara gönderir.
- Atölye tipi imalat dünyada çok yaygındır.
- Muson Asya’sı ülkelerinde özellikle Çin’de ve Hindistan’da, Latin Amerika’da yaygındır
Modern sanayi fabrika sanayisi
- İşçiler bir arada çalışırlar fakat birbirinden ayrı işleri vardır ve görevleri özeldir.
- Belirgin bir iş bölümü vardır çok büyük miktarda hammadde işlenip en büyük miktarlarda mamül madde elde edilir.
- Modern sanayi son 200 yılda ortaya çıkan bir faaliyettir.
- Hoffman 1931 sanayileşmeyi dört devreye ayırmıştır. Bu devreler:
- Sanayinin ilk gelişmeye başladığı devre: 1770-1820 arası
- Sanayileşmenin kıta Avrupa’sında yayılmaya başladığı devre: 1821-1860 arası
- Dünya çapında yaygınlaşma dönemi: 1861-1890 arası
- Sanayileşmiş ülkelerde yoğunlaşmanın dünyanın diğer ülkelerinde de sanayileşmenin yeni başladığı dönem.
Sanayide Yer Seçimi
Hammadde
- İşlenmemiş maddelere veya fabrikalarda işlenerek Mamul madde haline getirilen maddelere hammadde denir.
- Sebze, meyve ve şeker pancarı gibi çabuk bozulan ham maddelerin kullanıldığı fabrikalar ham maddenin bulunduğu alanın yakınına kurulur.
- Mamul madde çabuk bozulursa bu sefer fabrikalar pazara yakın kurulur. Hammadde bu fabrikalara taşınır.
- Hammadde bozulmadan kolay taşınabiliyorsa diğer koşulların uygun olduğu yerlere fabrikalar kurulur.
Enerji
- Günümüz sanayisinin en önemli özelliklerinden biri çok fazla enerji tüketmesidir.
- İlk dönemlerde enerji taşınamadığı için sanayi enerji kaynaklarına yakındır. sonraları kömür petrol doğalgaz ve elektriğin sanayide kullanılmasıyla ve enerjinin taşınmasıyla sanayi tesisleri de artık başka yönden kullanmaya başlanmıştır
Sermaye
- Fabrikalarının kurulumu araç-gereç ve makine alımı, iş ücretleri, hammadde alınması gibi birçok unsurun gerçekleştirilmesi sermayeye bağlıdır.
- Sermayenin yetersiz olması sanayinin kurulmasını zorlaştırır.
- Devlet ucuz arsa sağlama, vergi kolaylıkları gibi çalışmalarla girişimcilere sanayiye teşvik ederek gelişimi hızlandırır.
İşgücü
- Modern sanayi de makine yaygın olsa da işgücü hala çok önemlidir.
- Sanayi tesisleri için işgücü maliyetleri önemlidir. Fakat bu maliyet sanayiden sanayiye farklılık gösterir.
- Tekstil sektöründe işgücü ücretleri önemli bir maliyettir.
- Bu nedenle büyük tekstil fabrikaları ucuz işgücü buldukları Çin, Hindistan, Tayland, Endonezya ve Bangladeş, Türkiye gibi ülkelerde yatırımlarını artırmışlardır.
- Bazı sanayi kollarında ise dışarıdan ucuz işgücü sağlama yoluna gidilmiştir.
- 1960’lı yıllarda Almanya’ya giden Türk, Yunan, İspanyol ve Yugoslav işçiler bunlara örnektir.
Ulaşım
- Ulaşım faaliyetleri sanayi tesislerini iki yönden etkiler:
- Hammaddenin fabrikalara en iyi şekilde getirilmesi iyi bir ulaşım ağı ile olur.
- Ulaşım ve sanayi arasında karşılıklı bir etkileşim vardır. Hem ulaşım sanayi ile gelişmeye başlamış hem de sanayinin gelişmesinde ulaşım etkili olmuştur.
Pazar
- Sanayinin temel amaçlarından biri de üretilen malları satmaktır.
- Bu nedenle pazar, yer seçiminde önemli bir unsurdur.
- Ulaşım şartlarının gelişmesiyle ham madde ve enerjinin önemi azalırken pazarın önemi her geçen gün artmaktadır.
- Pazarın sanayi faaliyetlerindeki kuruluş yeri seçimindeki etkileri aşağıdaki gibidir.
- Mamul maddenin kırılabilir, hacimli ve ağır olması: Gazoz, alkollü içki ve meyve suyu fabrikaları
- Mamul maddenin çabuk bozulması: Gıda sanayinin çeşitli kolları (ekmek, pasta, kek, dondurma…)
- Pazarın büyüklüğü: Sanayi tesislerinde üretilen malların tüketildiği yani kolay satılabildiği yerler büyük pazarlardır.
Not: Kaynak olarak Pegem Akademi yayınlarından faydalanılmış, Çalışma düzeninde hazırlanmıştır.
