
BEŞERİ COĞRAFYA
- Coğrafya sadece yeryüzünü yani doğal ortamı incelemez.
- Doğal ortam; taş küre (litosfer), su küre (hidrosfer) ve hava küre (atmosfer)den oluşur.
- İnsanın yaşam alanı ise bu doğal ortamların içindedir. Bu alana “biyosfer” denir.
- Beşeri coğrafya insan tekniği ve ürünü olan olgu ve süreçleri inceler.
- Beşeri ve ekonomik coğrafyanın başlıca inceleme alanları şunlardır:
1- Nüfus Coğrafyası
- Doğal çevre ile nüfus arasındaki ilgiyi inceler.
- Kıtalar, ülkeler, bölgeler, bölüm ve yörelerde nüfus dağılışı ve bunu etkileyen faktörleri inceler.
2- Yerleşme Coğrafyası
- Konutlar (meskenler) ve yerleşme şekillerinin doğal ve beşeri çevreyle ilgisini inceler.
3- Turizm Coğrafya
- Turizm değerine sahip doğal ve beşeri kaynaklar ile turistik faaliyetlerin doğal ve beşeri çevreyle etkisi ile turistik alanların dağılışı turizm coğrafyasının konusudur.
4- Tarım Coğrafyası
- Doğal ve beşeri etmenlerle tarım etkinlikleri arasındaki ilgiyi inceler.
- Bu tanımda tarım kavramı üzerinde durmak gerekir. Çünkü tarım çok geniş alanı kapsar.
- Bitkisel ve hayvansal ürünler yetiştirmek amacıyla yapılan tüm faaliyetler tarımdır.
5- Ulaşım Coğrafyası
- Bir yerden bir yere, mal ve hizmet taşınmasına ulaşım denir.
- Eski kaynaklarda “münakale” olarak geçer.
- Günümüzde bu alanın içine iletişim, telekomünikasyon araçları ile duygu, düşünce, haber, fikir ve bunun gibi şeylerin ulaştırılması da dahil olmuştur.
6- Sanayi Coğrafyası
- Sanayi coğrafyasını anlayabilmek için sanayinin tanımı üzerinde durmak gerekir.
- Sanayi, ham maddelerin işlenerek insan yararına daha kullanışlı hale getirilmesi için yapılan bütün faaliyetleri kapsar.
7- Siyasi Coğrafya
- Politik coğrafya da denir.
- Jeopolitik terimine karşılık gelir.
- Devletleri yöneten hükümetlerin uygulayacakları dış siyasetlerde coğrafi verilerin nasıl kullanılacağını inceler.
8- Tarihi Coğrafya
- Arkeolojik kazılar, tarihi belgeler ve kaynaklarda rastlanan doğal, beşeri ve ekonomik coğrafyaya ait verileri inceler.
9- Tıbbi Coğrafya
- Bazı sağlık sorunları ile coğrafi çevre arasındaki bağlantıyı araştırır.
NÜFUS COĞRAFYASI
- Dünyada ilk nüfus sayımı 1665 yılında Kanada’da sadece nüfus sayısı için yapılmıştır.
- Periyodik nüfus sayımları İskandinav ülkelerinde 1748 yılında İsveç’te ve 1769’da Danimarka’da yapılmıştır.
- Türkiye’de Cumhuriyet’in ilanından önce II. Mahmut Dönemi’nde askere alınacak ve vergi verecekleri tespit etmek için 1831’de yapılmıştır.
- Nüfus sayımı iki yöntemle yapılmaktadır. Bunlar “facto” ve “jure” nüfus sayım yöntemidir.
- Kişi nüfus sayımı anında bulunduğu yere göre tespit edilirse buna “fackto” sayım anında nerede olursa olsun daimi olarak ikamet ettiği yere göre sayılırsa buna “jure” yöntemi denir.
- Eski çağlardan 1950-1960’lı yıllara kadar fazla nüfus, ülkeler için güçlü olmak adına yeterli görünüyordu. Ancak günümüzde nüfus sayısından çok, nüfusun niteliklerinin daha önemli olduğu düşünülmektedir.
- Aslında ülkelerin nüfus miktarları, nüfus özellikleri ve kalkınmaları yakından ilişkilidir.
- Batı Avrupa ülkeleri Sanayi Devrimi sırasında hızlı bir nüfus artışı yaşamışlardır.
- Bu devirde iş gücüne olan ihtiyacın artması hem doğumları hem de kırdan kente göçleri artırmıştır.
- Sanayi devriminden sonra bu ülkelerde hızlı nüfus artışının yerini önce artış hızının düşmesi almıştır.
- Bu azalışta doğum oranlarının azalması en büyük etkendir.
- Bunun sonucunda nüfusun doğal gelişim hızı azalmıştır.
- Avrupalı devletler I. Dünya Savaşı öncesinden başlayarak nüfus artışını teşvik eden politikalar uygulamaya başlamışlardır. Bu ülkelerin başlıcaları Almanya, İngiltere, Fransa, İtalya, Japonya, ABD ve Rusya’dır.
- Buna karşın gelişmemiş ülkelerde çok hızlı nüfus artışı vardır. Özellikle Afrika ve Güneydoğu Asya ülkeleri ile Çin’de nüfus artışı yüksektir.
- Bu ülkeler sanayileşmelerini tamamlayıp modern ve güçlü bir orduya sahip olurlarsa ileride Batılı ülkeler için tehdit olarak görülmektedir.
- Gelişmiş ülkelerde nüfus artış hızını azaltan politikalar uygulanarak dünya nüfus artış dengesi kurulmaya çalışılmıştır.
- Ülkelerin özel konumları dışında en büyük güçleri nüfuslarıdır.
- Ülkelerin ekonomik ve stratejik güçleri ile nüfus büyüklükleri arasında bağlantı vardır.
- Ülkenin doğal kaynaklarını harekete geçiren nüfustur.
- Ayrıca nüfus hem savaş gücü olarak avantaj hem hizmet, sanayi, tarım, ulaşım gibi sektörlerin harekete geçmesini de sağlar.
- Günümüzde nüfustan çok artık nüfusun nitelikleri daha önemlidir.
- Nüfusun nitelikleri dediğimizde yaş gruplarına ve cinsiyeti göre dağılışı, eğitim durumu, çalışan nüfusun sektörel dağılımı, kır-kent oranı bunların başında gelir.
Not: Kaynak olarak Pegem Akademi yayınlarından faydalanılmış, Çalışma düzeninde hazırlanmıştır.