BEŞERİ COĞRAFYA

  • Coğrafya sadece yeryüzünü yani doğal ortamı incelemez.
  • Doğal ortam; taş küre (litosfer), su küre (hidrosfer) ve hava küre (atmosfer)den oluşur.
  • İnsanın yaşam alanı ise bu doğal ortamların içindedir. Bu alana “biyosfer” denir.
  • Beşeri coğrafya insan tekniği ve ürünü olan olgu ve süreçleri inceler.
  • Beşeri ve ekonomik coğrafyanın başlıca inceleme alanları şunlardır:

1- Nüfus Coğrafyası

  • Doğal çevre ile nüfus arasındaki ilgiyi inceler.
  • Kıtalar, ülkeler, bölgeler, bölüm ve yörelerde nüfus dağılışı ve bunu etkileyen faktörleri inceler.

2- Yerleşme Coğrafyası

  • Konutlar (meskenler) ve yerleşme şekillerinin doğal ve beşeri çevreyle ilgisini inceler.

3- Turizm Coğrafya

  • Turizm değerine sahip doğal ve beşeri kaynaklar ile turistik faaliyetlerin doğal ve beşeri çevreyle etkisi ile turistik alanların dağılışı turizm coğrafyasının konusudur.

4- Tarım Coğrafyası

  • Doğal ve beşeri etmenlerle tarım etkinlikleri arasındaki ilgiyi inceler.
  • Bu tanımda tarım kavramı üzerinde durmak gerekir. Çünkü tarım çok geniş alanı kapsar.
  • Bitkisel ve hayvansal ürünler yetiştirmek amacıyla yapılan tüm faaliyetler tarımdır.

5- Ulaşım Coğrafyası

  • Bir yerden bir yere, mal ve hizmet taşınmasına ulaşım denir.
  • Eski kaynaklarda “münakale” olarak geçer.
  • Günümüzde bu alanın içine iletişim, telekomünikasyon araçları ile duygu, düşünce, haber, fikir ve bunun gibi şeylerin ulaştırılması da dahil olmuştur.

6- Sanayi Coğrafyası

  • Sanayi coğrafyasını anlayabilmek için sanayinin tanımı üzerinde durmak gerekir.
  • Sanayi, ham maddelerin işlenerek insan yararına daha kullanışlı hale getirilmesi için yapılan bütün faaliyetleri kapsar.

7- Siyasi Coğrafya

  • Politik coğrafya da denir.
  • Jeopolitik terimine karşılık gelir.
  • Devletleri yöneten hükümetlerin uygulayacakları dış siyasetlerde coğrafi verilerin nasıl kullanılacağını inceler.

8- Tarihi Coğrafya

  • Arkeolojik kazılar, tarihi belgeler ve kaynaklarda rastlanan doğal, beşeri ve ekonomik coğrafyaya ait verileri inceler.

9- Tıbbi Coğrafya

  • Bazı sağlık sorunları ile coğrafi çevre arasındaki bağlantıyı araştırır.

NÜFUS COĞRAFYASI

  • Dünyada ilk nüfus sayımı 1665 yılında Kanada’da sadece nüfus sayısı için yapılmıştır.
  • Periyodik nüfus sayımları İskandinav ülkelerinde 1748 yılında İsveç’te ve 1769’da Danimarka’da yapılmıştır.
  • Türkiye’de Cumhuriyet’in ilanından önce II. Mahmut Dönemi’nde askere alınacak ve vergi verecekleri tespit etmek için 1831’de yapılmıştır.
  • Nüfus sayımı iki yöntemle yapılmaktadır. Bunlar “facto” ve “jure” nüfus sayım yöntemidir.
  • Kişi nüfus sayımı anında bulunduğu yere göre tespit edilirse buna “fackto” sayım anında nerede olursa olsun daimi olarak ikamet ettiği yere göre sayılırsa buna “jure” yöntemi denir.
  • Eski çağlardan 1950-1960’lı yıllara kadar fazla nüfus, ülkeler için güçlü olmak adına yeterli görünüyordu. Ancak günümüzde nüfus sayısından çok, nüfusun niteliklerinin daha önemli olduğu düşünülmektedir.
  • Aslında ülkelerin nüfus miktarları, nüfus özellikleri ve kalkınmaları yakından ilişkilidir.
  • Batı Avrupa ülkeleri Sanayi Devrimi sırasında hızlı bir nüfus artışı yaşamışlardır.
  • Bu devirde iş gücüne olan ihtiyacın artması hem doğumları hem de kırdan kente göçleri artırmıştır.
  • Sanayi devriminden sonra bu ülkelerde hızlı nüfus artışının yerini önce artış hızının düşmesi almıştır.
  • Bu azalışta doğum oranlarının azalması en büyük etkendir.
  • Bunun sonucunda nüfusun doğal gelişim hızı azalmıştır.
  • Avrupalı devletler I. Dünya Savaşı öncesinden başlayarak nüfus artışını teşvik eden politikalar uygulamaya başlamışlardır. Bu ülkelerin başlıcaları Almanya, İngiltere, Fransa, İtalya, Japonya, ABD ve Rusya’dır.
  • Buna karşın gelişmemiş ülkelerde çok hızlı nüfus artışı vardır. Özellikle Afrika ve Güneydoğu Asya ülkeleri ile Çin’de nüfus artışı yüksektir.
  • Bu ülkeler sanayileşmelerini tamamlayıp modern ve güçlü bir orduya sahip olurlarsa ileride Batılı ülkeler için tehdit olarak görülmektedir.
  • Gelişmiş ülkelerde nüfus artış hızını azaltan politikalar uygulanarak dünya nüfus artış dengesi kurulmaya çalışılmıştır.
  • Ülkelerin özel konumları dışında en büyük güçleri nüfuslarıdır.
  • Ülkelerin ekonomik ve stratejik güçleri ile nüfus büyüklükleri arasında bağlantı vardır.
  • Ülkenin doğal kaynaklarını harekete geçiren nüfustur.
  • Ayrıca nüfus hem savaş gücü olarak avantaj hem hizmet, sanayi, tarım, ulaşım gibi sektörlerin harekete geçmesini de sağlar.
  • Günümüzde nüfustan çok artık nüfusun nitelikleri daha önemlidir. 
  • Nüfusun nitelikleri dediğimizde yaş gruplarına ve cinsiyeti göre dağılışı, eğitim durumu, çalışan nüfusun sektörel dağılımı, kır-kent oranı bunların başında gelir.
NÜFUS COĞRAFYASI #2
NÜFUS COĞRAFYASI #3


























Not: Kaynak olarak Pegem Akademi yayınlarından faydalanılmış, Çalışma düzeninde hazırlanmıştır.